اخبار محرمانه - اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
ندا جعفری| «مردم برنج خالی بخورند؛ میوه و گوشت و آجیل نخورند!» (پریناز بنیسی، کارشناس تلویزیون- اسفند سال 1399) .«اگر عادت مردم از مصرف گوشت قرمز و گوشت مرغ به سمت آبزیان حرکت کند و بتوانیم با قیمت ارزان و به صورت زیاد در اختیار مردم قرار دهیم، یک تحول بزرگی است.» (حسن روحانی، رییسجمهور وقت ایران- اردیبهشت 1400). «مردم میتوانند با توجه به قیمت برنج، جو بخورند!» (محسن ستاری، کارشناس تلویزیون- 1404) .
این جملات، نمونهای از اظهارنظرهایی است که مردم در سالهای اخیر بارها شنیدهاند؛ اظهاراتی غیرمنطقی و غیرقابل توجیه که اغلب با هدف پوشاندن عملکرد ضعیف سیاستگذاران اقتصادی، از سوی برخی مسوولان یا حامیان آنها مطرح میشود. در سالهای گذشته، به جای مهار تورم افسارگسیخته، سیاستگذاران عمدتا «بازار» را مقصر معرفی کردهاند؛ گاه عرضهکنندگان را به گرانفروشی متهم کردهاند و گاه مصرفکنندگان را به اسراف. این در حالی است که تعریف ساده تورم نشان میدهد ریشه بحران سالهای اخیر اقتصاد ایران، نه در رفتار فروشنده و خریدار، بلکه در سطوح بالاتر سیاستگذاری قرار دارد. تورم به معنای افزایش نامتناسب و مداوم سطح عمومی قیمتهاست؛ روندی نامنظم و فزاینده که برای اصلاح آن، نه باید به مغازهها سر زد و نه مصرفکنندگان را زیر سوال برد، بلکه باید آن را در سیاستهای اقتصادی و بینالمللی دولتها در سالهای گذشته جستوجو کرد. محاسبهای ساده نشان میدهد هزینه سفره شب یلدا در سال جاری نسبت به ده سال قبل حدود ۱۷۴۴ درصد افزایش یافته است؛ به بیان دیگر، قیمتها در این مدت بیش از ۱۸ برابر شدهاند. عددی که به روشنی نشان میدهد مساله اصلی اقتصاد، نه «الگوی مصرف مردم»، بلکه «مسیر سیاستگذاری» است.
صدای گران سرما
صدای پاهای ننه سرما از کوچه پس کوچههای شهر کمکم به گوش میرسد و چند ساعتی بیشتر به طولانیترین شب سال باقی نمانده و اغلب ایرانیها این روزها در تکاپوی تدارک سفره شب یلدا برای دورهمیهای خانوادگی و دوستانهشان هستند تا بلندترین شب سال را همچون نیاکانشان جشن بگیرند. بازار اقلام مرسوم شب یلدا هم همانند سالهای گذشته داغ شده است و میوههای قرمز رنگ در میوهفروشیها و آجیل شب یلدا در سطح شهر خودنمایی میکند، اما جیب مردم این روزها خالیتر از همیشه و قیمت میوه و آجیل هم گرانتر از ایام دیگر سال شده و محور اصلی نگرانی خانوادهها، بهویژه در روزهای آخر پاییز، افزایش قیمتهاست.
شیرینی، هندوانه، سیب سرخ و انار و آجیل پای ثابت سفرههای شب یلدای ایرانیهاست و با توجه به اینکه مصرف آجیل و خشکبار در مناسبتهایی مانند عید نوروز و شب یلدا نسبت به بقیه ایام سال بیشتر میشود در این ایام با افزایش قیمت روبهرو هم میشود. روزنامه اعتماد در این گزارش مقایسهای از قیمت انواع آجیل، میوه و شیرینی شب یلدا در سالهای ۱۳۹۴ و ۱۳۹۹ و سال ۱۴۰۴ انجام داده و این مقایسه تاییدکننده افزایش قیمت این اقلام و تورم بالای خوراکیها در این مناسبت است.
مقایسه هزینهها در طول 10 سال گذشته
در سال ۱۳۹۴ نرخ تورم سالانه در ایران حدود ۳۰ تا ۳۲ درصد گزارش شده بود و در این سال نرخ دلار ۳ هزار و ۲۹۵ تومان اعلام شد. آن زمان مردم برای خرید میوههای شب یلدا باید حداقل حدود 54 هزار تومان هزینه میکردند. در آن زمان قیمت هر یک کیلوگرم هندوانه، نارنگی، سیب و پرتقال هزار تومان و قیمت هر کیلو انار ۷هزار تومان بود.
اما قیمت هر کیلو شیرینی خشک ۱۲هزار تومان و قیمت شیرینی تر و آجیل به ترتیب ۱۴ و ۳۵ هزار تومان گزارش میشد. در آن مقطع قیمت یک شام ساده ایرانی مانند زرشکپلو با مرغ خانگی هم پرسی ۳۰ هزار تومان بود. تقریبا قیمت تقریبی سفره شب یلدا برای یک خانواده چهار نفره حدود ۲۳۵هزار تومان برآورد میشد. طبق دادههای رسمی در این سال حداقل دستمزد کارگر ۷۱۲ هزار و ۴۲۵ تومان تعیین شده بود.
اما وضعیت قیمتها سال 1399 چطور بود؟ در سال ۱۳۹۹ میزان تورم سالانه حدود ۳۶ تا ۳۸ درصد اعلام شد . در این سال نرخ دلار هم در محدوده ۲۴هزار و ۹۰۰ تومان در نوسان بود.
اما در بازار میوه و تربار تهران قیمت هر کیلو هندوانه در این سال ۲۵هزار تومان، قیمت هر کیلو انار ۱۶ هزار تومان، قیمت هر کیلو پرتقال ۸ هزار تومان، قیمت هر کیلو سیب ۱۰ هزار تومان، قیمت هر کیلو نارنگی ۱۰ هزار تومان بود.
بررسی قیمت هر شیرینی در آن سال نشان میدهد که قیمت یک کیلو شیرینی تر و یک کیلو شیرینی خشک حدود 48 هزار تومان بود. در آن مقطع قیمت هر کیلو آجیل هم 90 هزار تومان اعلام شده بود. در آن سال کف قیمت یک شام ساده ایرانی مثل زرشکپلو با مرغ ۵۹ هزار تومان بود. تقریبا قیمت تقریبی سفره شب یلدا برای یک خانواده چهار نفره حدود۵۶۰ هزار تومان برآورد میشد. در آن سال حداقل دستمزد کارگر ۲ میلیون و ۵۳۵ هزار و ۴۲۷ تومان اعلام شده بود.
دادههای رسمی
آنگونه که مرکز آمار ایران اعلام میکند نرخ تورم سالانه در آبان ماه ۱۴۰۴ برابر ۴۰.۴ درصد اعلام شده است. بانک مرکزی ایران نیز در آخرین گزارش خود نرخ تورم سالانه تا پایان آبان ماه ۱۴۰۴ را حدود ۴۱ درصد اعلام کرده که اندکی بالاتر از رقم مرکز آمار است. آخرین نرخ دلار در بازار هم ۱۳۲ هزار و ۲۰۰ تومان اعلام شده است.
شب یلدای 1404
امسال یلدا برای یک خانواده چهار نفره ایرانی در پایتخت چقدر در میآید؟ بررسی قیمت در بازار میوهفروشیها نه؛ بازار میوه و تربار شهر تهران نشان میدهد؛ قیمتها از حدود 10 روز قبل از یلدا رشد کرده است. در این گزارش ما نگاهی به قیمت میوههای رایج یلدا انداختهایم. اکنون قیمت هر کیلو هندوانه در محدوده ۵۰ هزار تومان، هر کیلو انار ۱۷۰هزار تومان، قیمت هر کیلو پرتقال ۷۰ هزار تومان، هر کیلو سیب ۱۵۰ هزار تومان، هر کیلو نارنگی ۸۸ هزار تومان است. حالا اگر بخواهیم سری به شیرینیفروشیهای سطح شهر تهران بزنیم؛ قیمت هر کیلو شیرینی خشک کف قیمت ۳۵۰ هزار تومان و کف قیمت یک کیلو شیرینی تر 383 هزار تومان است. آجیل هم در این بازار یک میلیون و ۴۰۰ هزار تا یک میلیون و 600 تومان اعلام شده است.
همیشه یلدا با یک شام خاص همراه بوده است. اکنون قیمت یک پرس شام خانگی ایرانی مانند زرشکپلو با مرغ برای هر ایرانی حداقل پرسی 270 هزار تومان تمام میشود. با این تفاسیر قیمت تقریبی سفره شب یلدا برای یک خانواده چهار نفره حدود ۴ میلیون و ۲۶۹ هزار تومان تمام میشود . این در حالی است که امسال حداقل دستمزد کارگر ۱۳ میلیون و ۹۰۹ هزار و ۶۸۰ تومان است. البته بسیاری از کارگران زیر حداقل حقوق قانونی، ماهانه حقوق دریافت میکنند. اما حتی اگر در خانواده یک کارگر ایرانی، حداقل حقوق کار پدر یا مادر ۱۳ میلیون و ۹۰۹ هزار و ۶۸۰ تومان باشد، تنها برای این شب باید یکسوم از حقوق پدر یا مادر را هزینه کنند!
چرا تورم مهار نمیشود؟
چرا قیمتها در ایران هر بار بالا میروند و پایین نمیآیند؟ چرا هر سال احساس میکنیم پولمان بیارزشتر شده، حتی اگر عدد حقوق هم زیاد شود؟
تورم ایران حاصل یک زنجیره است از چاپ پول، کسری بودجه، کاهش ارزش پول ملی تا ضعف تولید و تقویت انتظارات تورمی که هر کدام از این حلقهها، دیگری را تقویت میکند و اگر فقط یکی از این حلقهها اصلاح شود، تورم شاید اندکی کندتر شود، اما از بین نمیرود.
تا وقتی سیاستگذار به مردم اعتماد نمیدهد و مردم نیز به وعدههای اقتصادی باور ندارند، هر برنامه ضدتورمی فقط مُسکن موقتی است. تورم در ایران صرفا موضوع اقتصاد نیست؛ مسالهای است درباره مدیریت، شفافیت و وجدان عمومی. تورم، آنگونه که امروز سفرههای مردم را کوچک کرده، نه با وعده کنترل قیمت، بلکه تنها با اصلاح عمیق سیاستهای مالی و پولی، استقلال بانک مرکزی و بازسازی اعتماد عمومی قابل مهار است. این مسیر دشوار اما تنها راه پایدار خروج از چرخه گرانی است؛ چرخهای که اگر نشکند، هر افزایش حقوقی تنها تبدیل خواهد شد به عددی بزرگتر ولی نان کوچکتر.
بازار
