اخبار محرمانه - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
نخستین دیدار عراقچی در لبنان با همتایش یوسف رجی، وزیر خارجه این کشور بود. دو طرف در این دیدار علاوه بر بررسی تازه‌ترین تحولات در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی، به‌ویژه موضوع مذاکرات پیرامون پرونده هسته‌ای ایران، درباره چشم‌انداز توسعه روابط دوجانبه نیز گفتوگو کردند.
شهاب شهسواری| صبح سه‌شنبه 13 خرداد وقتی سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، به بیروت رسید، ترافیک برنامه‌های کاری آنقدر زیاد بود که دیگر وقتی برای رستوران‌گردی باقی نماند. عراقچی در این سفر با رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر، رئیس پارلمان و وزیر خارجه لبنان جداگانه دیدار و گفت‌ؤگو کرد و برای ادای احترام بر مزار شهید سیدحسن نصرالله حضور پیدا کرد و صبح چهارشنبه هم به دیدار شیخ نعیم قاسم، دبیرکل حزب‌الله لبنان، مهم‌ترین متحد غیردولتی ایران در منطقه رفت. هرچند سفر عراقچی به لبنان خالی از حواشی بود، اما در میان خطوط متن خوانش‌های رسمی منتشرشده از دیدارها و گفتوگوهای او با مقام‌های دولت جدید لبنان، نکاتی نهفته بود که نشان از پیچیدگی‌ها و چالش‌های جدی در رابطه تهران و بیروت داشت.
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در این سفر تاکید کرد که ایران آمادگی دارد «صفحه جدیدی» در روابط دوجانبه با لبنان باز کند. به نظر می‌رسد که شرایط جدیدی که پس از جنگ 13 ماهه حزب‌الله با اسرائیل و ترور گسترده رهبران و فرماندهان حزب‌الله لبنان توسط اسرائیل رخ داد و روی کار آمدن دولتی در لبنان که حمایت کامل آمریکا، فرانسه و عربستان سعودی را پشت خود دارد، باعث شده‌است تا ایران تا حدودی سیاست‌های خود را با شرایط جدید در لبنان تطبیق دهد.
کلیدواژه انحصار سلاح
نخستین دیدار عراقچی در لبنان با همتایش یوسف رجی، وزیر خارجه این کشور بود. دو طرف در این دیدار علاوه بر بررسی تازه‌ترین تحولات در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی، به‌ویژه موضوع مذاکرات پیرامون پرونده هسته‌ای ایران، درباره چشم‌انداز توسعه روابط دوجانبه نیز گفتوگو کردند. در این بیانیه آمده است که دو وزیر با نگاهی صریح و مستقیم، درباره شیوه‌های بهبود مناسبات میان دو کشور در مسیر صحیح آن، مبتنی بر همکاری متقابل و احترام به حاکمیت یکدیگر تبادل‌نظر کردند.
وزیر خارجه لبنان در این دیدار، ضمن تأکید بر اهمیت حفظ امنیت، ثبات و آرامش اجتماعی لبنان، نقش ایران را در حمایت از این اهداف مهم دانست و اظهار کرد که عبور لبنان از بحران‌های پیچیده کنونی، مستلزم ادامه تلاش‌های دیپلماتیک برای آزادسازی اراضی اشغالی، توقف تجاوزات رژیم صهیونیستی، تقویت حاکمیت دولت بر تمامی خاک لبنان و انحصار سلاح در دست دولت است.
تاکید بر تقویت حاکمیت دولت لبنان بر تمامی خاک کشور و انحصار سلاح در دست دولت لبنان، دلالت‌های مشخص و روشنی بر برنامه دولت لبنان برای خلع سلاح حزب‌الله لبنان و کاهش نفوذ این گروه متحد ایران در مناطق جنوبی این کشور داشتند. برای دولت جدید لبنان مسئله «انحصار سلاح در دست دولت» به یک شعار کلیدی تبدیل شده‌است. دولت مسئله سلاح حزب‌الله لبنان را در کنار سلاح‌های در اختیار آوارگان فلسطینی قرار می‌دهد و تاکید می‌کند که همه سلاح‌هایی که خارج از ارتش لبنان در اختیار گروه‌های دیگر قرار دارند باید جمع‌آوری شود. حامیان شعار دولت جدید، تاکید دارند که منابع مورد نیاز برای بازسازی و احیای اقتصادی لبنان، از جمله کمک‌های بین‌المللی و وام صندوق بین‌المللی پول، از سوی قدرت‌های اثرگذار غربی مانند فرانسه و آمریکا منوط به خلع سلاح حزب‌الله لبنان شده‌اند.
منتقدان این شعار دولت لبنان معتقدند که سلاح حزب‌الله، ابزار مقاومت در مقابل اشغالگری و تجاوز نظامی رژیم اسرائیل است. ایران همواره حمایت خود را از سلاح مقاومت اعلام کرده‌است و حزب‌الله عنصری کلیدی در چارچوب محور مقاومت، تحت حمایت ایران در منطقه محسوب می‌شود. تلاش برای خلع سلاح حزب‌الله قطعاً یک اختلاف جدی میان ایران و دولت جدید لبنان محسوب می‌شود، هرچند این موضوع در میان لحن دیپلماتیک و تعارف‌های رایج در بیانیه‌های رسمی ذکر نشده‌بود.
با این حال جمهوری اسلامی ایران سیاست رسمی خود را عدم دخالت در امور داخلی لبنان عنوان کرده‌است. سیدعباس عراقچی، در جمع خبرنگاران در بیروت تصریح کرد که نه‌تنها ایران، بلکه «هیچ کشور خارجی حق دخالت در گفتوگوهای ملی لبنان ندارد.» حزب‌الله لبنان و دولت جدید قصد دارند در چارچوب مجموعه‌ای از گفت‌وگوها، که از سوی دولت با عنوان گفتوگوهای انحصار سلاح در اختیار دولت و از سوی حزب‌الله لبنان گفتوگوهای «راهبرد دفاع ملی» نامیده شده‌اند، مسائل اختلافی مرتبط با سلاح حزب‌الله را با یکدیگر حل و فصل کنند. ایران اعلام کرده‌است که از این گفت‌وگوها و هر آنچه نتیجه آن باشد، حمایت خواهد کرد.
در حال حاضر همکاری نزدیکی میان حزب‌الله لبنان و دولت این کشور برای اجرای مفاد توافقنامه آتش‌بس نوامبر 2024 که بر اساس آن جنگ 13 ماهه میان حزب‌الله و اسرائیل به پایان رسید، وجود دارد. بر اساس مفاد این توافقنامه نیروهای حزب‌الله لبنان باید به شمال رودخانه لیتانی در 12 کیلومتری سرحدات با سرزمین‌های اشغالی فلسطین عقب‌نشینی کنند، انبارهای سلاح خود را در این منطقه به ارتش تحویل دهند و کنترل کامل حاکمیتی این منطقه را به ارتش واگذار کنند.
نواف سلام، نخست‌وزیر لبنان دو هفته پیش در گفت‌وگویی با روزنامه وال‌استریت ژورنال تصریح کرد که تاکنون 80 درصد از اهداف دولت در خلع سلاح گروه‌های شبه‌نظامی در جنوب لبنان محقق شده‌است. نواف سلام در گفتوگو با این روزنامه آمریکایی گفت: «در سراسر سرزمین لبنان، دولت باید انحصار سلاح را در اختیار خود داشته‌باشد.» مقام‌های لبنان با اشاره به اجرای تعهدات ارتش لبنان و حزب‌الله در اجرای مفاد آتش‌بس، به صورت مستمر از نقض آتش‌بس توسط اسرائیل انتقاد می‌کنند. هفته گذشته اسرائیل در ادامه حملات خود، حملات سنگینی به جنوب لبنان انجام داد که از نظر مقام‌های لبنانی نقض توافقنامه آتش‌بس محسوب می‌شود.
اجرای مفاد آتش‌بس توسط طرف لبنانی حتی از سوی اسرائیل هم تایید شده‌است. وال استریت ژورنال به نقل از یک مقام ارتش اسرائیل می‌نویسد که اسرائیل از اجرای آتش‌بس توسط ارتش لبنان «در کل رضایت دارد» و اقدامات ارتش لبنان «بسیار موثرتر از چیزی بود که انتظار داشتیم.»
بر اساس گزارش‌ها از محتوای مذاکرات وزرای خارجه ایران و لبنان، در این دیدار یوسف رجی، وزیر خارجه لبنان به عراقچی گفته‌است: «لبنان نگرانی‌های ایران در مورد امنیت، ثبات و صلح داخلی را در مقابل چالش‌های جدی مقابل این کشور از جمله آزادی سرزمین‌های اشغالی لبنان از طریق دیپلماتیک و انحصار سلاح در دست دولت و حمایت کشورهای دوست از دولت لبنان برای رسیدن به هدف بازسازی و توسعه لبنان، جدی می‌گیرد.»
بر اساس گزارش تاییدنشده‌ای که شبکه خبری العربیه عربستان سعودی منتشر کرده‌است عراقچی در این دیدار به همتای لبنانی خود اطمینان داده‌است که «جمع‌آوری سلاح حزب‌الله، مسئله‌ای است که لبنانی‌ها باید در مورد آن تصمیم بگیرند.» مجتبی امانی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در لبنان نیز در گفت‌وگویی با شبکه خبری الجدید تاکید کرده‌است که مسئله خلع سلاح حزب‌الله «یک مسئله داخلی لبنان» است که «ایران در آن دخالتی نخواهد کرد.»
هرچند ایران تاکید کرده‌است که در گفتوگوهای داخلی لبنان دخالتی نخواهد کرد، اما به گفته عراقچی، این حق را برای هیچ کشور و قدرت دیگر منطقه‌ای و جهانی هم قائل نیست که در این گفت‌وگوها دخالت کند. به همین دلیل به نظر می‌رسد که اگر ایران احساس کند فشار به حزب‌الله لبنان، نه بر مبنای توازن قوای داخلی لبنان، بلکه با استفاده از اهرم‌های فشار خارجی و با پشتیبانی قدرت‌های خارجی وارد می‌شود، ایران هم مانند گذشته وارد عمل شود و از متحد مهم خود در لبنان حمایت کند.
هرچند تحلیل‌گران غربی و اسرائیلی تاکید می‌کنند که حزب‌الله به دلیل آسیب‌هایی که در جنگ با اسرائیل دیده‌است در ضعیف‌ترین وضعیت خود در چهار دهه گذشته، از زمان تاسیس این حزب قرار گرفته‌است، اما نتیجه انتخابات اخیر شهرداری‌ها در جنوب لبنان که حزب‌الله در قالب ائتلاف «وفاداری و توسعه» با همراهی جنبش امل در آن شرکت کرده‌بود، نشان داد که این دو گروه شیعه، همچنان از حمایت قاطع شهروندان جنگ‌زده جنوب لبنان برخوردارند و در گفتوگوهای داخلی لبنان، با تکیه به این حمایت مردمی می‌توانند امتیازهای بیشتری از دولت دریافت کنند.
کلیدواژه روابط بین دو دولت
نکته دیگری که در دیدارهای عراقچی و مقام‌های لبنان مورد اشاره قرار گرفت، مسئله «روابط بین دو دولت» بود. وزیر امور خارجه ایران در این دیدارها به طرف لبنانی اطمینان خاطر داد که ایران قصد دخالت در امور داخلی لبنان ندارد و از حاکمیت ملی لبنان حمایت می‌کند. جوزف عون، نواف سلام و یوسف جری، در گفتوگوهای خود با عراقچی بر توسعه روابط «بین دو دولت» تاکید کردند که به صورت تلویحی تاکیدی بر کاهش روابط مستقیم و کمک‌های ایران به حزب‌الله لبنان است.
تردیدی وجود ندارد که ایران تمایلی به قطع روابط مستقیم با حزب‌الله ندارد، اما در عین حال همکاری با دولت جدید لبنان هم، از یک طرف برای حمایت از حزب‌الله ضروری است و از سوی دیگر در چارچوب فرآیند آشتی منطقه‌ای ایران از جمله عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی، روابط حسنه با دولت تحت حمایت ریاض در بیروت، جلوه‌ای از بهبود روابط با عربستان تلقی خواهد شد.
از رقابت تلخ به رقابت شیرین
ایران و عربستان سعودی در طول دهه‌های گذشته به صورت مستمر در لبنان در درگیری نیابتی قرار داشتند. از زمان ترور رفیق حریری در لبنان، عملاً طوایف و احزاب این کشور به دو دسته تحت حمایت ایران و تحت حمایت عربستان سعودی تقسیم شدند. اما از آن زمان تاکنون شرایط در منطقه به شکل چشمگیری تغییر کرده‌است. توافق عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان سعودی که با میانجی‌گری چین امضا شد، عملاً به معنای پایان نبرد نیابتی در کشورهای منطقه از جمله عراق و لبنان و ورود به مرحله جدیدی از رقابت سالم برای کسب منافع بیشتر در منطقه بود. سقوط بشار اسد در سوریه نیز اثر جدی بر ترکیب قوا در لبنان بر جای گذاشته‌است.
سوریه به عنوان کشوری که برای مدت‌ها به عنوان نیروی مسلح حافظ صلح در خاک لبنان حضور داشت، نقش محوری در جبهه‌بندی‌های سیاسی لبنان داشت، اما با پایان دوران خاندان اسد، این نفوذ نیز به پایان خود رسیده‌است و دیگر احزاب و طوایف لبنان بر مبنای حمایت از سوریه یا تقابل با این کشور دسته‌بندی نمی‌شوند. جنگ اسرائیل علیه غزه جبهه متحدتری در منطقه علیه اسرائیل شکل داده‌است که باعث می‌شود ایران و عربستان سعودی نسبت به گذشته به یکدیگر نزدیک‌تر شوند.
در این شرایط ایران باید نوع سیاست‌ورزی خود را در لبنان بر مبنای شرایط جدید تنظیم کند، به شکلی که از یک سو نبردهای نیابتی پیشین با عربستان سعودی و متحدانش در لبنان از سر گرفته‌نشود و از سوی دیگر منافع ایران در لبنان از جمله متحدان تهران از آسیب در امان بمانند.
بازار ![]()