چاپ

اخبار محرمانه - اعتماد / « اصول مقایسه منطقی کشور خودمان با دیگران » عنوان سرمقاله روزنامه اعتماد نوشته علی میرزامحمدی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
ادبیات مقایسه، ادبیات منت گذاشتن و عقده‌گشایی سیاسی و جناحی نیست
هر روز بر حجم و تعداد محتواهای رسانه‌ای که وضعیت ایران را با دیگر کشورها مقایسه می‌کنند، افزوده می‌شود. این مطالب مقایسه‌ای با گسترش شبکه‌های فضای مجازی و برگزاری رویدادهای جهانی در کشورهای همسایه همانند جام جهانی فوتبال در قطر چندین برابر شده است. پنجره تحلیلی و جهت‌گیری مقایسه ایران با دیگر کشورها در رسانه‌های رسمی و غیررسمی نه تنها یکسان نیست، بلکه حتی در تضاد با یکدیگر قرار دارد. به این معنا که رسانه‌های رسمی به ویژه رسانه‌های حامی دولت و صداوسیما تلاش دارند تا وضعیت ایران را در پلکان مقایسه با دیگر کشورها در رده‌های بالا و برتر جلوه دهند. از طرف دیگر بیشتر رسانه‌های غیررسمی، با تصویری متفاوت و متضاد با رسانه‌های رسمی، به سطح پایین وضعیت کشور در بسیاری از شاخص‌های توسعه اشاره دارند. این دوگانگی مقایسه نه تنها در مقایسه ایران با دیگر کشورها، بلکه حتی در مقایسه زمانی ایران در قبل و پس از انقلاب اسلامی نیز به چشم می‌خورد. اما پرسش مهم درباره «چالش‌های مقایسه با دیگر کشورها»، نوع واکنش حاکمیت به آنهاست. بهترین واکنش آن است که حاکمیت این نوع محتواها را بپذیرد و با اذعان به ضعف‌ها در پی اصلاح امور باشد تا فاصله با دیگر کشورها کاهش یابد. اما حاکمیت ممکن است ضمن پذیرش، در توجیه ضعف‌ها، به تفاوت در ظرفیت مالی، منابع انسانی، ذخایر معدنی و تفاوت‌های اقلیمی بین دو کشور اشاره کند. اما بدترین شکل برخورد، زیر سوال بردن شاخص‌های مقایسه‌ است؛ با این توجیه که شاخص‌های ارایه شده اشاعه‌دهنده فرهنگ غربی هستند! در این میان واکنش‌های غیرمعقول اما زیرکانه دیگری هم وجود دارد که رسانه‌ها می‌توانند بر آنها تاکید کنند. برای مثال آنها می‌توانند مدعی شوند که با وجود آنکه ما در برخی حوزه‌ها از دیگر کشورها عقب هستیم، در برخی حوزه‌ها در رده‌های برتر دنیا هستیم. اما اینکه برتری این حوزه‌ها در بهبود کیفیت زندگی مردم چقدر موثر است در گیومه تحلیلی گذاشته شود. شیوه دیگر رسانه‌ای برای کمرنگ کردن تاثیرگذاری مقایسه‌ها آن است که به جای پاسخگویی به محتوای مقایسه‌ای، روی کیفیت زندگی فعلی و گذشته افراد انگشت بگذاریم و با ادبیات منت به آنها یادآور شویم که گذشته خود را به یاد بیاورند. حاکمیت در این حالت، با مقایسه زمانی صرف، بدون در نظر گرفتن مقیاس، مخاطبان را با خطای تحلیلی به سکوت می‌کشاند. این ادبیات منت گذاشتن و خطای تحلیلی از آنجا منشا می‌گیرد که از نظر زمانی هر چه جلوتر می‌رویم شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در عرصه‌های مختلف هستیم. مظاهر این پیشرفت در تکنولوژی، حتی به عقب‌مانده‌ترین کشورهای جهان نیز رسیده است. بر این اساس هر کشوری می‌تواند با مقایسه وضعیت کنونی خود با 50 سال پیش مدعی شود پیشرفت‌های چشمگیری در کشور روی داده است و به مردم خود منت بگذارد که آیا وضعیت شما نسبت به 50 سال گذشته بهتر نشده است؟! البته این شیوه مقایسه خام بدون در نظر گرفتن بستر زمانی و نقطه شروع و همچنین داشته‌های اولیه و موانع پیش‌رو توسط منتقدان و مخالفان حاکمیت نیز می‌تواند به کار گرفته شود که نتیجه آن القای حس ناامیدی و خشونت کوری است که با نفرت به کارگزارانی که آنها را بانی این وضعیت تلقی می‌کند، همراه است. اما در طیف مخالف آن، دل بستن به مقایسه‌های غلط که وضعیت گل و بلبل از کشور ترسیم می‌کند، توهم‌برانگیز است و ما را از لزوم انجام اقدامات اصلاحی دور خواهد ساخت. پرسش کلیدی این است در تقابل مقایسه‌ها چگونه باید عمل کرد؟ بهترین مقایسه برای اطلاع از میزان پیشرفت کشورها، مقایسه کشورهای همسنگ با همدیگر است. کشورهایی که توسعه را همزمان با یکدیگر آغاز کرده‌اند و منابع تقریبا یکسانی را در اختیار داشته‌اند. هرچند این وضعیت درباره هیچ دو کشوری به صورت کامل تطبیق نمی‌کند با این‌ همه در این شرایط، مقایسه وضعیت ایران با کشورهایی چون ترکیه، کره جنوبی، مالزی و نظایر آنها می‌تواند نمایی بهتر از میزان پیشرفت‌ها در اختیار ما قرار بدهد. مقایسه در واقع ابزاری ارزشمند است که با تحلیل معایب و محاسن مسیر طی شده در گذشته، مسیری بهینه و مطمئن برای آینده فرا روی ما می‌گذارد. ادبیات مقایسه، ادبیات منت گذاشتن و یادآوری لطف به مردم، عقده‌گشایی سیاسی و جناحی، انکار واقعیت‌ها، توجیه عیب‌ها، بزرگنمایی یا کوچک‌نمایی محاسن یا معایب نیست. واقعیت این است که مقایسه کشور ایران با دیگر کشورها به محتوای مهم تاثیرگذار در معادلات جنگ رسانه‌ای تبدیل شده است. این محتوای مهم در ایجاد تمایل مردم به مهاجرت یا به عکس، ماندن در وطن و نگرشی که به شیوه حکمرانی دارند، بسیار تاثیرگذار است. در این میان، علاوه بر نقش اقدامات اصلاحی در بهبود وضعیت کشور که باید در زندگی و معیشت مردم بازتاب عینی داشته باشد، از مقایسه‌های غلط که بوی منت گذاشتن و لطف تلقی کردن خدمات به مردم از آنها به مشام می‌رسد، پرهیز کرد. از نظر روانشناسی اجتماعی این سبک ناشیانه مقایسه، نه تنها نگرش مردم را تعدیل نمی‌کند، بلکه به افزایش شکاف بین مردم و حاکمیت منتهی می‌شود. نکته بسیار مهم انتهایی آنکه، حاکمیت نباید از افزایش روحیه مقایسه در میان عامه مردم هراس داشته باشد، بلکه این روحیه نشان‌دهنده عطش سیری‌ناپذیر مردم به پیشرفت کشور و سبقت از دیگر کشورهاست. حاکمیت با تقویت این روحیه و قرار دادن آن در مسیری مناسب می‌تواند به پیشرفت کشور خیز بردارد.