بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - جام جم /متن پیش رو در جام جم منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
اگر خاطرتان باشد یکی از نقاط مناقشه در دوره روحانی و آن فایل صوتی جنجالی ظریف، انتقاد از بی‌عملی روسیه در مذاکرات و متهم کردن این کشور به کارشکنی برای شکل‌گیری یک توافق بین ایران و آمریکا ذیل برجام بود اما حالا که دست تاریخ، ترکیب تیم‌های درگیر در مذاکرات هسته‌ای را طور دیگری تغییر داده و 1+4 بدون حضور آمریکا پای میز مذاکره با ایران آمده‌اند، همان منتقدان حالا از حضور فعال روسیه برای به سرانجام رساندن مذاکرات لغو تحریم شاکی هستند! این یعنی یک تناقض کامل و عجیب یا به نوعی مخالفت با هرآنچه در وین در حال وقوع است. مخالفت جناحی بدون نگاه به منافع ملی شاید گزاره دقیق‌تری باشد. البته انگار تخریب نقش روسیه برای خروج از بن‌بستی که از سال 2018 با رفتن یکجانبه آمریکا ایجاد شد، فقط ناظر به وین نیست و نگاهی هم به سفر 19 ژانویه رئیسی به مسکو دارد. حالا قرار است در راستای سیاست ارتباط با شرق جدای از بحث جغرافیا و در پارادایم استقلال و تقویت اقتصادی ایران، سید‌ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان با دعوت رسمی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به‌زودی راهی مسکو شود. آن‌طور که سخنگوی دولت هم گفته، این سفر در چارچوب سیاست کشور در تقویت و توسعه روابط دو‌جانبه و چندجانبه با اولویت کشورهای منطقه و با محوریت و اولویت مباحث همکاری‌های تجاری و اقتصادی انجام خواهد شد. بنابراین ما در این گزارش می‌خواهیم به بررسی نقش دقیق روسیه در مذاکرات وین و چرایی حضور فعال‌تر آن در این دوره بپردازیم و اساسا بررسی کنیم که روسیه چگونه می‌خواهد به لغو کامل تحریم‌ها و بازگشت به برجام 2015 کمک کند.
هدف‌گذاری رفع تحریم‌ها از هر جهت در وین در حال دنبال شدن است، ‌چین و روسیه با اطمینان به مواضع سازنده ایران در حال وادار کردن آمریکا برای اجرای تعهدات قبلی هستند و زمان به نفع ایران جلو می‌رود.‌ دیروز حوالی 10 صبح میخائیل اولیانوف، مذاکره کننده روسیه در گفت‌وگوهای وین در صفحه توییتر خود اعلام کرد نشست اعضای برجام (بدون حضور ایران) و با حضور آمریکا در اواخر روز پنجشنبه برگزار شده است و ما یک بحث هدف‌گذاری‌شده درباره یکی از دشوارترین موضوعات دستور کار مذاکرات وین را انجام دادیم.هشتم دی ماه هم اولیانوف در ادامه گفت‌وگوهای رفع تحریم‌ با رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران دیدار کرد و در توییتر خود نوشت رایزنی‌ها و هماهنگی نزدیک بین هیات‌های روسیه و ایالات متحده در جریان مذاکرات وین، پیش‌نیاز مهمی برای پیشرفت در راستای احیای توافقات سال 94 است.
نقش روسیه در دوره جدید مذاکرات
ما در دوران هفتم، هشتم و نهم که مذاکرات در وین جلو می‌رود شاهد نقش فعال و موثر روسیه هستیم و چینی‌ها هم به‌صورت ضمنی در احیای توافق‌نامه برجام برای ایجاد زمینه لازم در رسیدن ایران به مطالبات خود و بازگشت آمریکا به برجام تلاش می‌کنند؛ موضوع وقتی مهم می‌شود که روسیه و چین به‌عنوان دو عضو ثابت شورای امنیت سازمان ملل نقش مثبتی در این مذاکرات دارند و به توافق‌نامه‌هایی مثل برجام که به کاهش تنش در محیط بین‌الملل کمک می‌کند، متعهد هستند. در این شرایط که آمریکا به‌راحتی از برجام خارج شده و طرف اروپایی هم کمترین تلاشی برای اجرای تعهدات و جبران خسارات خروج آمریکا نکرده، روسیه در حال ایفای نقش است. آنها به نیت و نقش ایران اطمینان دارند و می‌دانند که جمهوری اسلامی بعد از خروج ترامپ، یک‌سال کماکان روی تعهد خود در برجام باقی ماند. نکته دیگر این که ایران و روسیه از فاز همکاری استراتژیک در حال وارد شدن به فاز جدیدی از اتحاد و تعاملات و حتی سطح شریک استراتژیک هستند،‌ این یعنی ایران و روسیه در مسیر اعتمادسازی دوجانبه حرکت می‌کنند و سفر 29 دی رئیسی به مسکو هم دقیقا در این چارچوب قابل فهم است. این مسیر باعث می‌شود ایران و روسیه به‌عنوان دو کشور قدرتمند و همسایه که هر دو عضو شانگهای هستند و بازیگران مهمی در حوزه قفقاز و آسیای میانه محسوب می‌شوند بتوانند غنای امنیت این منطقه را به‌خوبی تامین کنند. نکته سوم این است که همکاری ایران، روسیه و چین برای غرب، آمریکا و ناتو یک تهدید معتبر است طوری که چه در جنبه تهدید و چه در موضع فرصت می‌توانیم به مقابله با یکه‌تازی غرب بپردازد و در عین‌حال امنیت منطقه را هم با هزینه بسیار کمتر تامین کند؛ این یعنی تامین نیازهای خود به‌طور متقابل و خارج از کنترل آمریکا و دلار.
چرا روسیه آمریکای مذاکرات سال 94 نیست؟
برخی از منتقدان مدعی هستند همان‌طور که در دوره روحانی فرمان دست آمریکا بود حالا فرمان مذاکرات وین به دست روسیه افتاده است اما در اینجا یک قیاس مع‌الفارق اتفاق افتاده که باید به آن توجه داشت. فرمان در دوره آقای روحانی به دست غربی‌ها بود و مشکل آن دوره این بود که اساسا به منافع ملی توجه کافی نمی‌شد و از این‌رو یک توافق‌نامه کاملا سیاسی با تایمر انتخاباتی تدوین شد که ظرفیت‌های ملی را به شکل گسترده‌ای نادیده گرفت، بنابراین آنچه برای کشور باقی ماند چیزی جز خسارت محض از‌جمله تشدید تحریم‌ها و تهدیدات غرب نبود و 500 تحریم در عمل به 1500 تحریم تبدیل شد. این در حالی است که امروز ما و روسیه به عنوان دو همکار استراتژیک به سمتی می‌رویم که می‌خواهیم یک توازن کامل در منافع و توزیع هزینه‌ها ایجاد کنیم.یک بار دیگر مرور کنید، همکاری متوازن یعنی نه قرار است روسیه زیر بلیت ایران بیاید و نه قرار است جمهوری‌اسلامی زیر بلیت روسیه برود. از آن گذشته اگر قرار باشد ایران به سمتی برود که بخواهد برجام جدیدی تولید کند، طوری که ظرفیت‌های ملی از نیازهای مردم تا آب دریاچه‌ارومیه را به اراده روسیه گره بزند، قطعا رویکردی غلط و پر انتقاد خواهدبود که لحظه‌ای تحمل نمی‌شود. ما اکنون اما در مسیر تعامل با روسیه یا حتی چین چنین رویکردی نداشته‌ایم و قطعا دولت سیزدهم هم به دنبال چنین هدفی نیست.
دیپلماسی قجری؟
وقتی شبکه‌های اجتماعی را رصد می‌کنی تعداد زیادی مدعی فهم روابط بین‌الملل با تحلیل‌های عجیب و غریب می‌بینید که استراتژی ایران و روسیه برای برگزاری نشست کشورهای 1+4 با آمریکا بدون حضور ایران را یک دیپلماسی قجری می‌دانند و مدعی هستند روسیه با بلیت ایران در حال مذاکره با آمریکاست.‌ ولی در باب این‌که چرا در مذاکره بین آمریکا و روسیه و 1+4 ایران حضور ندارد، یک مساله بسیار روشن و واضح هست. ایران در حال حاضر خود را در طرف مقابل و مدعی این کشورها می‌داند و در واقع آنها هستند که باید به تعهدات خود در قبال مطالبات ایران عمل کنند و دوباره به سر جای خود در سال 2015 بازگردند. این 1+4 است که یا باید تضمین‌های لازم را خودش تامین کند یا آن تضمین‌ها را از آمریکا بگیرد،‌ در این شرایط ایران هیچ‌گاه حاضر نخواهد بود با کشوری که نقض‌عهد کرده و به راحتی در سال 97 از مذاکرات خارج شده، مذاکره کند که اگر این اتفاق بیفتد، یعنی آمریکا هیچ اشتباه راهبردی دچار نشده و انگار آب از آب تکان نخورده‌است. پس می‌بینید این موضوع کاملا بر عهده 1+4 است که فکری به حال وضعیت فعلی کنند ضمن این‌که چهار کشور از آن گروه عضو شورای امنیت هستند و به خاطر حیثیت خودشان هم که شده باید مطالبات ایران را بشنوند و به طرحی که ایران برایشان روی میز مذاکره گذاشته‌ تن بدهند؛‌ طرحی دو جانبه با رویکرد تعهدات هسته‌ای و نقشه‌راه لغو تحریم‌ها.بنابراین منطقی است ایران وظیفه خود نداند که بخواهد برای بازگشت به برجام پیش آمریکا گردن کج کند و آنها را راضی به لغو تحریم کند؛زیرا آمریکا اگر بازگشت به برجام را می‌خواهد، باید به نقطه 2015 و لغو کامل تحریم‌ها بازگردد. دولت روحانی می‌گفت امضای کری، وزیر خارجه پیشین آمریکا تضمین است اما همه دیدیم این اتفاق نیفتاد و ترامپ به سادگی از برجام خارج شد. ما این بار تضمین‌های اجرایی متقن می‌خواهیم و قرار نیست دوباره از یک سوراخ گزیده شویم.
فرامتن سفر رئیسی به روسیه
اروپا و به ویژه آمریکا از نوع ارتباط متوازن ایران با روسیه و چین در یک معادله متوازن بسیار نگران هستند؛ چرا که این اتفاق بیش از پیش معادلات منطقه را به نفع ایران و کشورهای منطقه و به ضرر غربی‌ها تغییر می‌دهد.در سفر رئیسی به روسیه ایران به عنوان یک قدرت به سر میز مذاکره می‌رود نه یک متهم؛ چراکه تیم آقای روحانی در تولید برجام نقشی نداشت و بعد از امضای آن متوجه شدند در هیچ جای برجام کلمه‌ای به نام لغو تحریم‌ها نیامده‌است. این نکته‌ای است که خود آقای ظریف می‌گوید، در حالی‌که ما قرار نیست به سبک تیم روحانی سندی را در روسیه امضا کنیم که آن را نخوانده‌باشیم؛ بلکه قرار است یک سند متوازن که کار کارشناسی بین ما و روسیه روی آن صورت‌گرفته تنظیم کنیم تا در مسیر بلندمدت 20ساله به همکاری راهبردی برسیم و از آن صیانت کنیم.آن‌طور که ابوالفضل ظهره‌وند، کارشناس روابط بین‌الملل هم می‌گوید اگر همین حالا آمریکا و انگلیس به دنبال یک سند متوازن با ایران باشند، ما هیچ مشکلی نداریم به شرط آن‌که نگاه استعماری خود را کنار بگذارند. در این شرایط است که می‌توانیم با بریتانیا یا حتی فرانسه هم قرارداد 20ساله ببندیم اما همه این اتفاقات مشروط به توازن است. یعنی اگر غرب به اراده استراتژیک ایران احترام بگذارد ما با آنها قرارداد خواهیم‌بست، همان‌طور که چین و روسیه، ایران را به عنوان یک کشور مستقل با اراده استراتژیک پذیرفته‌اند.
حمایت ظریف
با همه این کش و قوس‌ها دیروز محمدجواد ظریف هم سیاست مذاکراتی تیم ایرانی در برابر راهبرد آمریکایی با پیش‌فرض «پایبندی کامل» را تایید کرد و در صفحه شخصی خود نوشت: تلاش‌های تیم ایران برای حصول اطمینان از «اجرای کامل» برجام که منطقا باید توسط طرفی که خارج شده آغاز شود، سزاوار حمایت تام ماست.
این نوع موضع ظریف به معنای تایید سیاست مذاکراتی جدید ایران است که به استناد بندهای 28 و 29 برجام هرگونه اقدامی را که به عنوان مانعی در برابر منافع ایران باشد، ممنوع اعلام می‌کند. چراکه آمریکا با پیش‌کشیدن سیاست پایبندی کامل سعی دارد صرفا با بازگشت نمایشی به برجام از ارائه تضمین لازم برای راستی‌آزمایی تعهداتش خودداری کند.حالا باید دید با این تاییدیه ظریف، رسانه‌های جریان تحریف دیگر چه داستانی برای تیم ایرانی در وین و مقصر جلوه‌دادن ایران به عنوان عامل شکست احتمالی تعریف خواهندکرد؟