بزرگنمايي:

اخبار محرمانه - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
محمود ارجمندی، فعال محیط‌زیست و دکترای شهرسازی است و به هم‌میهن می‌گوید که دلیل اصلی این حادثه در مشهد، ساخت‌وسازهای غیرمجاز در ارتفاعات جنوبی است و ادامه این روند بسیار خطرناک است: «ساخت کمربند جنوبی مشهد یک پروژه طولانی‌مدت است و هدف مدیریت شهری از اجرای آن، روان‌شدن ترافیک در حاشیه شهر مشهد بود، اما ترافیک داخل مشهد هم با اجرای این پروژه سنگین شده است. شش‌سال پیش آقای پژمانفر، نماینده مشهد و شورای شهر وقت هم قول دادند که پروژه خریدوفروش املاک ارتفاعات جنوبی و تخریب این محدوده برای همیشه متوقف شود. شهرداری هم درختکاری‌هایی انجام داد و فضای سبز ایجاد شد، اما با آمدن شورای شهر جدید روند ساخت‌وسازها شدت گرفته است.»
او ادامه می‌دهد: «منطقه سیدی همیشه مسیر پخش سیلابی بوده که از داخل شهر مشهد عبور می‌کرد و به‌سمت کال قره‌خان می‌رفت، اما امروز این کانال به‌صورت کامل دفن و به یک کانال بسیار باریک در زیرزمین تبدیل شده است. کال قره‌خان یک کانال فصلی سیلابی بود و 100 سال پیش برای جمع‌آوری سیلاب احداث شده بود تا این آب را از ارتفاعات جنوبی جمع و به‌سمت کشف‌رود ببرد. سرچشمه این کانال در بلوار فلسطین مشهد است، اما امروز به‌صورت کامل دفن و روی آن ساخت‌وساز شده و به یک کانال خروجی تبدیل شده که آب را از مشهد خارج می‌کند؛ به این ترتیب در بافت مرکزی مشهد هم خطر شدیدی وجود دارد و اگر مدیریت شهری فکری برای آن نداشته باشد و به دوران ترسالی برگردیم که زمانش مشخص نیست، مشهد خسارت زیادی می‌بیند.»
ارجمندی درباره وقوع سیل در بافت‌های مرکزی مشهد هم هشدار می‌دهد: «منطقه سیدی روی دامنه کوه است و به‌دلیل ساخت‌وسازهایی که در آن انجام شده، بستر کوه را آسفالت و بتن‌ریزی کردند و به‌همین‌دلیل فرصتی برای نفوذ آب نیست. سیل از این منطقه شدت گرفت و وارد کلانتری شد و زیرگذرهایی که خروجی مناسبی ندارند، درگیر آب شدند. دو سامانه بارشی دیگر نیز در پیش است و امکان دارد بافت مرکزی مشهد هم درگیر صدمات شدیدتری شود. حرم مطهر هم یکی از اماکنی است که در معرض خطر است و همین الان هم چون قعر این بستر قرار دارد، در حرم فاضلاب در می‌آید.»
او از احتمال شکسته‌شدن بند گلستان که روی رودخانه چهل‌بازه مشهد قرار دارد، می‌گوید و آن را به یک بمب ساعتی تشبیه می‌کند: «بند گلستان بیش از 150 سال قدمت دارد و حالا ترک خورده است. این بند روی رودخانه چهل‌بازه قرار گرفته و از دو روز پیش در حال رها کردن آب پشت آن هستند، اما میزان آبی که رها می‌شود کم است و می‌گویند ما آب را در تابستان نیاز داریم. مدیریت آن هم با آستان قدس است. اگر این بند شکسته شود همه بلوار وکیل‌آباد تا ارتفاع دو متر به زیر آب می‌رود. درحال‌حاضر حریم رودخانه چهل‌بازه در حال خریدوفروش است و بعضی از دستگاه‌ها برای تغییر کاربری این اراضی به مسکونی پافشاری می‌کنند.»
این فعال محیط‌زیست می‌گوید که اگر به دوره 100 تا 150ساله باران‌های شدید منطقه برگردیم، حتی اگر بند گلستان به‌صورت کامل هم نشکند، آب تمام محدوده چهل‌بازه را که حدود 400 متر است در برمی‌گیرد. ارجمندی اضافه می‌کند که مدیریت بحران درباره شکسته‌شدن این بند هیچ هشداری نداده است: «فعالان محیط‌زیستی و مهندسان عمران چندین مقاله دراین‌خصوص کار کردند و سمن‌ها هم بارها نشست‌هایی در این زمینه برگزار کردند، اما هیچ اطلاعاتی درباره آن منتشر نمی‌شود و حتی اجازه بازدید از آن وجود ندارد. با سرپوش گذاشتن روی این موضوع مشکل حل نمی‌شود.»
او توضیح می‌دهد که سیل مشهد دقیقاً مشابه حادثه سیل دروازه‌قرآن شیراز بود: «تمام مسیرهای رودخانه‌ها بسته و به‌جای آن کانال‌هایی گذاشته شده که نمی‌تواند آب را هدایت کند. باتوجه به اینکه دامنه کوه آسفالت شده و ساخت‌وسازهایی هم صورت گرفته، شدت این سیل چندبرابر شد. عموماً هم به‌دلیل ساخت‌وسازهای خلافی بوده که در ادوار مختلف شهری مجوز گرفته و همچنان هم به اراضی کمربندی جنوبی دست‌درازی می‌شود. قرار بود در محدوده کوه‌پارک مشهد هیچ تصرفی صورت نگیرد، اما ادارات در حال دیوارکشی و ساختمان‌سازی هستند و لوله‌های فشارقوی آب و گاز در حال کارگذاری است؛ یعنی ممکن است اتفاقی که در محله سیدی رخ داده، با شدت بیشتری در محدوده کوه‌پارک و سرافرازان رخ دهد. اگر روند تغییر کاربری و ساخت‌وسازهای غیرمجاز را در ارتفاعات ادامه دهیم، باز هم شاهد چنین اتفاقاتی خواهیم بود.»
ارجمندی از سابقه سیلاب شدید دهه 60 در مشهد هم می‌گوید: «ما در مشهد به‌دلیل مشکلات زیرساختی همیشه با آبگرفتگی مواجه هستیم، در دهه 60 نیز دو نفر در بلوار امام‌رضا به‌دلیل وقوع سیل فوت شدند. البته در آن دوره هنوز در محله سیدی ساخت‌وساز انجام نشده بود و سیلاب فرصت جذب‌شدن در خاک را داشت، اما امروز باتوجه به ساخت‌وسازهای اساسی‌ای که انجام شده، اگر اتفاقی مشابه باران‌ پنج‌روزه دهه 60 رخ دهد، هیچ کسی نمی‌داند چه اتفاقی برای بافت مرکزی مشهد و حتی حرم مطهر رضوی که در مسیر سیلاب است، رخ می‌دهد؟»